Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden, ihtiyaç halinde bunu elektrik enerjisi olarak veren cihaza akü denir.
Akünün görevi öncelikle ilk anda çalışabilmesi için marş motoruna elektrik akımı vermek, araç motoru çalışmadığı zamanlarda kullanılacak alıcılara akım göndermek ve motor çalışırken elektrik sisteminde voltaj ve amperaj dengelemesi yapmak böylece yüksek devirlerde alternatörün üreteceği voltaj bazen fazla yükselebileceğinden alıcıların zarar görmesini engellemektir. Bu durumda akü alternatörün oluşturduğu akımın bir kısmını üzerine alarak aşırı voltajın yükselmesini önler. Benzinli motorlarda kullanılan 12 voltluk akü, birbirine seri olarak bağlanmış altı adet 2 Voltluk hücreden meydana gelmiştir. Genellikle her eleman içerisinde, yine birbirlerine seri olarak bağlanmış 5 adet pozitif, 6 adet negatif yüklü plak vardır. Bu plaklar, kurşun-antimon alaşımlı ızgaraların üzerine, aktif maddelerin sıvanarak fırınlanmasından oluşur. Pozitif plaklar aktif madde olarak, kurşundioksit içerir. Negatif plaklar aktif madde olarak, saf kurşun içerir. Plakların arasına, kısa devreyi önlemek için plakları izole eden separatörler/ayırıcılar yerleştirilir. Ayırıcılar, plaklar arasındaki kimyasal tepkimeyi engellemeyecek şekilde çok küçük gözenekleri bulunan maddelerden yapılır. Akünün içine sülfürik asitle saf su karışımı olan elektrolit konulur. Elemanlar arası seri olarak kurşun köprülerle bağlanmıştır.
- Aküden Aküye bağlantı (Jump –Start) için kullanacağınız akünün aynı amper olmasına dikkat edin.
- Motoru ve de elektrik harcaması muhtemel her şeyi kapatın.
- Öncelikle kablonun kırmızı ucunu boşalmış olan akünün (+) terminaline; daha sonra diğer ucunu dolu olan akünün terminaline bağlayın.
- Daha sonra kablonun siyah ucunu dolu olan akünün (-) terminaline ve kablonun diğer ucunu boşalmış akülü aracın kaportasında herhangi bir metal bölüme bağlayın.
- Kabloların egzoz, pervane gibi hareketli veya sıcak noktalara temas etmemesine dikkat edin.
- Dolu akülü aracı çalıştırıp, daha sonra boş akülü aracı çalıştırın.
- Araçlar çalıştıktan sonra boş akülü araçtan başlayarak; kabloları sökebilirsiniz.
Aküler, kurşun-asit, nikel-kadmiyum, nikel-demir gibi kullanılan metal cinslerine göre çeşitlere ayrılır.
Günümüzde en yaygın kullanılan akü tipi kurşun-asit akümülatörleridir.
Bu aküler de temel olarak kuru ve sulu diye ikiye ayrılır.
Sulu akülerin en fazla kullanılan çeşitleri Starter veya SLI (Başlatma, ışıklandırma ve ateşleme fonksiyonlarının İngilizce baş harfleri ile ifade edilmiş hali) olarak da tabir ettiğimiz klasik tipteki oto aküleridir. Oto aküleri de kendi içinde tam kapalı veya buşonları açılabilen diye ikiye ayrılır. Bu iki tip akünün de içyapısı aynıdır. Yani her ikisi de klasik tipte kurşun-asit akülerdir. Kapalı akülerin farkı, buşonların açılamamasıdır. Bu akülere su eklenemediği için voltaj düzenekleri iyi olan araçlara takılması daha uygundur.
Bundan başka iç yapısı ve kullanım alanları farklı olsa da Stasyoner (Sabit tesis) ve Traksyoner (Forklift) aküleri de sulu ürünler kapsamına girer.
Kuru yani VRLA akülerin iç yapıları ve teknolojileri farklıdır. VRLA tanımının Türkçe karşılığı sübap ayarlı kurşun asit akü demektir. Bu aküler de iç yapılarına göre ikiye ayrılır.
AGM (elektroliti separatörlere emdirilmiş) ve jelli VRLA aküleri. Bu akülerin temel özelliği asit taşması veya sızdırması olmamasıdır. Gaz çıkışı minimumdur. Bu yüzden çok güvenlidir ve rafta bekleme ömürleri çok daha uzundur. Ayrıca sulu akülere kıyasla titreşime karşı daha dayanıklıdır. Sevkıyatı, taşınması sorunsuzdur. Kullanım alanları arasında sabit tesisler, UPSler, tekneler ve santraller vardır.
Hava şartlarının aküye etkileri:
1. Stoklama, saklama yönünden:
Kapalı alanda stoklama yapılmalıdır. Açık havadaki stoklamalarda toz ve yağışlar kendiliğinden deşarjları arttırır.
Mümkün olduğunca kuru ve serin bir yerde stoklanmalıdır. Akülerin deşarj oranları sıcaklık ile paralel olarak artar veya azalır. Genel olarak her 10 °C'lik artışta kayıp kendiliğinden iki katına çıkar. Bu yüzden 10-16 °C aralığındaki stoklama 25-30 °C arlığındaki stoklamadan çok daha sağlıklıdır.
2. Araç üzerinde çalışırken:
Sıcak havalarda akünün marş gücü artar ancak buna paralel olarak aküdeki korozyon (yıpranma) da artar. Bu nedenle sıcak iklimlerde kullanılan aküler daha az ömre sahiptir.
Soğuk havalarda akülerin marş gücü azalır. Buna ilaveten araç motorunun marş alma değeri de artar. Sonuçta soğuk koşullarda akülerin marş gücü önemli hale gelir. Çok soğuk havalarda akünün içindeki sıvının (elektrolit) donma riski vardır. Tam şarjlı bir akü ancak -70 °C'de donarken deşarj konumundaki bir akü deşarj seviyesine bağlı olarak -5 °C'de de dahi donabilir. Bu nedenle soğuk havalarda akünün şarjlı halde bulunması çok önemlidir.
Satın aldığınız MUTLU akünün olası deşarj (boşalma) nedenleri:
- Olumsuz çevre ve saklama koşulları, yüksek sıcaklık, nem vs,
- Araçtaki kaçak akımlar (öngörülen kısa devrelerden yüksek çekilen akımlar) açık lambalar
- Diğer elektrikli cihaz ve donanımlardaki kısa devreler
- Araç ile akümülatör uyumsuzluğu, küçük akü seçimi, araçtaki ilave donanımlar (ses, ışık, bilgisayar sistemleri, soğutucu sistemler)
- Alternatörün (şarj dinamosu) yetersiz şarj etmesi
Evet, aküler donabilir.
Tam şarjlı akünün donma ısısı – 50°C ile -70 °C'ler arasındadır, dolayısıyla normal şartlarda şarjlı bir akümülatör donmaz.
Ancak deşarj olan aküler deşarj seviyesine göre 0 °C ile –10 °C civarında dahi donabilirler.
Özellikle soğuk mevsimlerde akülerin şarjlı durumda olmalarına dikkat edilmelidir.
UPS tanımı kesintisiz güç kaynağının İngilizce karşılığının baş harflerinden oluşan kısaltmasıdır. UPS aküsü de bu kesintisiz güç kaynaklarının aküsüdür. Kesintisiz güç kaynaklarının aküleri elektrik kesintisi olduğunda devreye girer ve elektrik gelinceye kadar enerji deposu olmaya devam eder. Bu aküler yukarda bahsettiğimiz gibi kuru denilen VRLA tipi akülerdir ve minimum gaz çıkışına sahiptir.